جهان در برابر سونامی گرسنگی

مینا یوسفی - تازه‌ترین گزارش بانك جهاني پیرامون تاثير افزايش قيمت مواد غذايي در كشورهاي مختلف، نشان مي‌دهد كه طي يك سال گذشته در پی گران شدن قیمت غذا، 44 ميليون نفر به تعداد جمعيت 7/1 ميليارد فقير در جهان اضافه شده و نزديك به يك ميليارد نفر نيز به گرسنگي شديد دچار شده‌اند، ضمن اینکه برخی کشورهای اصلی تولید‌کننده غذا، سیاست محدود سازی تجارت محصولات غذایی را در پیش گرفته‌اند که همین موضوع منجر به افزایش بیکاری در بخش خدمات بازرگانی نیز شده است.

افزايش قيمت مواد غذايي كه از سال گذشته ميلادي آغاز شده و طي ماه‌هاي اخير شدت گرفته است، در كنار افزايش جمعيت و در نتيجه بيشتر شدن تقاضا براي دستيابي به غذا از يك سو و تغیيرات آب و هوايي و اثرات منفی آن بر توليد محصولات كشاورزي، از سوي ديگر به مساله فقر در جهان بيش از پيش دامن زده است. بانك جهاني اعلام كرده است كه تنها در 4 ماه پاياني سال 2010 و نخستين ماه سال 2011، مواد غذايي در سراسر جهان 15 درصد گران‌تر شده و بررسي اجمالي قيمت اين مواد طي يك سال گذشته حكايت از افزايش 29 درصدي شاخص قيمت‌ها دارد. اين جهش قيمتي از سال 1990 ميلادي تاكنون بي‌سابقه بوده است.
اما در اين ميان، افزايش قيمت مواد غذايي كه رابطه مستقيم با ميزان دسترسي مردم به غذا و به طور كلي فقر دارد، بسياري از مردم را در سراسر جهان به ويژه كشورهاي با درآمد سرانه متوسط و پايين تحت تاثير قرار داده است.
آن گونه كه بانك جهاني گزارش داده است، داستان افزايش جهاني قيمت مواد غذايي از افزايش گرمايش زمين و كاهش توليد گندم در چين كه از بزرگ‌ترين توليد‌كنندگان اين كالا محسوب می‌شود، آغاز شد.
در كنار چين، روسيه و برزيل نيز كه بيشترين میزان گندم را در جهان توليد مي‌كنند با خشكسالي و در نتيجه كاهش توليدات مواجه شده‌اند. اين تغييرات در نهايت منجر به گران شدن مواد غذايي اساسي در اغلب كشورهاي جهان شد. به اين ترتيب قيمت كالاهاي اساسي ديگر از جمله شكر، سويا و ذرت به دنبال كاهش توليد گندم در كشورهاي توليد‌كننده به شدت بالا رفته است تا جایی که سازمان جهاني خواربار (FAO) نیز نسبت به اين وضعيت هشدار داده و آن را «مساله‌اي بغرنج» براي دهه‌هاي آينده خوانده است.
دراين شرايط روبرت زوليك، رييس بانك جهاني جمعيت جهان را كه در حال حاضر بيش از 7 ميليارد نفر تخمين زده مي‌شود، در سال 2050 بيش از 9 ميليارد نفر پيش‌بيني كرده و نسبت به تامين غذا براي اين تعداد ابراز نگراني كرده است.
بر اساس برآورد بانك جهاني، قيمت شكر امسال به بالاترين نرخ خود طي يك دهه گذشته رسيده و 12 درصد در مقایسه با قیمت‌های پارسال گران‌تر شده است.
روغن نيز در ابتداي سال 2011، 73 درصد نسبت به همين زمان در سال 2010 افزايش قيمت را تجربه كرد. در مورد مواد غذايي اساسي ديگر از جمله ذرت نیز بيش از 70 درصد افزايش قيمت مشاهده شده است.
البته اين افزايش قيمت‌ها در سراسر جهان يكسان نبوده است؛ به طور مثال در پايان سال 2010 قيمت جهاني برنج به كمترين مقدار خود طي 3 سال گذشته رسيد، اما با اين وجود در بسياري از كشورهاي آسيايي كه مصرف‌کنندگان اصلی برنج محسوب می‌شوند بيش از 70 درصد گران شد.
اين تغييرات قیمتی عمدتا ساكنان كشورهاي در حال توسعه؛ يعني كشورهايي كه بيشتر درآمد مردم صرف خريد غذا مي‌شود را تحت تاثير قرار داده است. البته در اين كشورها توليد مواد غذايي نيز شغل غالب مردم محسوب مي‌شود، اما با اين حال بيش از آنكه گروهي از توليد‌كنندگان موادغذايي از افزايش قيمت اين محصولات سود ببرند، مردم عادي و مصرف‌كنندگان روز به روز بيشتر گرفتار گراني و در نتيجه خطر سقوط در خط زیر فقر مي‌شوند.
بنا به گزارش بانك جهاني، افزايش قيمت مواد غذايي طی یک سال گذشته 44 ميليون نفر را در سراسر جهان به فقر كشانده و 925 میلیون نفر را نيز با گرسنگي شديد دست به گريبان كرده است.
اما بيش از هر كشوري هند از افزايش جهاني قيمت مواد غذايي زيان ديده است. در اين كشور كه 52 درصد از نيروي كار در مراكز توليد محصولات غذايي مشغول هستند، به دليل گراني جهاني 41 درصد مردم بيش از پيش با خطر فقر مواجه شده‌اند.
در حال حاضر درآمد اين تعداد از جمعيت 2/1 ميليون نفري روزانه كمتر از 25/1 دلار است. اين در حالي است كه روند افزايش قيمت مواد غذايي طي سال گذشته در هند شدیدتر از كشورهاي ديگر بوده است تا جایی که به طور متوسط اين قيمت محصولات كه در جهان رشد 15 درصدي داشته است در هند 16 درصد بالا رفته و حتي در مواردي همچون سير و پياز بيش از 71 درصد گران‌تر شده است.
این نکته نیز قابل‌توجه است که رکود در بخش تجارت محصولات غله، به بی رونقی خدمات ترانزیت و ترانشیپ دامن زده به طوری که طی ماه گذشته درآمد متوسط روزانه برای یک فروند کشتی سوپراماکس نو در مسیر آسیا به اروپا با 5/13 درصد کاهش از 9,250 دلار به 8,000 دلار و در مسیر برعکس با 23/1 درصد کاهش از 20,250 به 20,000 دلار رسیده است.
کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت ادامه وضع موجود جهان با «سونامی‌گرسنگی» روبه‌رو خواهد شد. به گفته دکتر بهزاد قره‌یاضی، استاد دانشگاه، علل افزایش تدریجی قیمت جهانی غذا کاهش ذخایر استراتژیک به دلیل پیشی گرفتن مصرف نسبت به تولید، کاهش توجه جهانی به تحقیقات کشاورزی و در نتیجه تثبیت روند رشد و بهره‌وری تولید طی سه دهه گذشته و رشد اقتصادی تعدادی از کشورهای در حال توسعه آسیایی و آفریقایی است. علل افزایش ناگهانی قیمت محصولات کشاورزی کاهش ارزش دلار آمریکا، شرایط بد اقلیمی‌ در برخی از کشورهای بزرگ صادرکننده محصولات کشاورزی، سیاست‌های انسدادی برخی کشورها در واکنش به این عوامل، رشد بی‌سابقه بهای نفت و پیامدهای آن از جمله رویکرد افزایش تولید سوخت‌های زیستی از محصولات کشاورزی به ویژه ذرت ارزیابی می‌شود.
در سال 2007، بیش از 69 میلیون هکتار ذرت تنها در آمریکا به تولید اتانول اختصاص یافت (معادل بیش از یکصد میلیون تن محصول). افزایش قیمت ذرت ناشی از این اقدام موجب جایگزینی نسبی گندم و برنج به جای ذرت در تغذیه مردم فقیر و در نتیجه افزایش قیمت این محصولات شد. از سوی دیگر، افزایش قیمت ذرت موجب کشت ذرت به جای سویا، گندم و برنج و در نتیجه افزایش قیمت این محصولات شد. بر اساس نتایج پژوهش‌های اعلام شده، 30 درصد افزایش قیمت محصولات کشاورزی در سال 2007 ناشی از تولید سوخت‌های زیستی از ذرت ارزیابی شده است. علل افزایش قیمت محصولات کشاورزی در ایران علاوه بر عوامل جهانی، سوء‌تدبیر و اختلال مدیریتی در زنجیره تولید ارزیابی می‌شود، به طوری که تنها 17 درصد تورم موجود در کشور ناشی از افزایش قیمت‌های جهانی است.

ماخذ:دنیای اقتصاد

نوشته شده توسط سپهر برادران در شنبه هشتم مرداد ۱۳۹۰ |