محمدحسين رحمتي*
این ستون مثال‌هایی ساده‌ از کاربرد آموزه‌های اقتصاد در زندگی روزمره است و نشان می‌دهد که در هر رویدادی استفاده از مفاهيم اقتصادي به فهم بهتر مساله كمك مي‌كند.

21 مهرماه 1390، خبري را روزنامه دنياي اقتصاد از قول رييس‌ پليس راهنمايي و رانندگي تهران چاپ شد كه پاركبانان حق ندارند از مشتريان پول اضافي دريافت كنند. همچنين وي اعلام كرد كه رزرو جاي پارك به صورت تلفني ممنوع است و با پاركبانان خاطي برخورد مي‌شود. مشابه تمام مطالب پیشین شايد دلايل غيراقتصادي وجود دارد كه موضوع بحث اين نوشتار نيست، ولي دو مورد فوق از نظر اقتصادي كارآ نيستند. جاي پارك در تهران محدود است و عقلاني نيست از تمام مشتريان در تمام زمان‌ها نرخ ثابتي اخذ شود. مانند هر كالاي ديگر، بهينه اقتصادي زماني است كه با افزايش تقاضا قيمت‌ها نيز افزايش يابد. به كمك اين اصل اقتصادي، هم ترافيك كاهش مي‌يابد و هم جاي پارك كارآتر اختصاص مي‌يابد.
مثال زير بياني ديگر از اصل فوق است. اگر قيمت جاي پارك ثابت و ارزان باشد و علي بخواهد بليت هواپيما بخرد شايد وي ترجيح بدهد كه به جاي رزرو تلفني با حضور در محل آژانس، خريد بليت را انجام دهد. چون علي زود به محل پاركينگ رسيده است وي جاي پارك را مي‌گيرد. همچنين فكر كنيد هر ساعت كار علي 20 هزار تومان مي‌ارزد. در مقابل، رضا را در نظر بگيريد كه قصد عقد يك قرارداد مهم را دارد. هر ساعت كاري رضا شايد 200 هزار تومان مي‌ارزد. چون علي زودتر رسيده و جاي پارك را گرفته است، رضا مجبور است دو خيابان دورتر پارك كند و 15 دقيقه پياده‌روي كند. زماني كه وي بايد پياده بيايد براي كل اقتصاد 50 هزار تومان مي‌ارزد. لذا رضا حاضر است براي پارك تا 50 هزار تومان پرداخت كند و آن‌را تلفني رزرو كند. اين عمل نه تنها اشكالي ندارد، بلكه نرخ بيشتري است كه پاركبان از طرف دولت دريافت مي‌كند. دولت مي‌تواند به روش‌هاي مختلف اعم از ماليات يا حراج جای پارك‌ها اين سود پاركبان را جمع‌آوري كند. توجه به اين نكته ضروري است كه با آزادكردن نرخ‌هاي مختلف پارك در خيابان بسته به نظر پاركبان و امكان رزرو تلفني، تنها درآمد دولت افزايش نيافته، بلكه رفاه كل جامعه بيشتر شده است؛ چرا كه پياده‌روي رضا بسيار پرهزينه‌تر از پياده‌روي علي است.
اين مشابه روش جديدي است كه در شهر سانفرانسيسكو اجرا شده است. در آمريكا پاركبان وجود ندارد چون هزينه ساعت كار هر فرد بسيار زياد است، ولي دستگاه‌هاي پاركومتر در تمام شهر پراكنده است. شهرداري سانفرانسيسكو ايده جديدي زده كه دستگاه‌هاي پاركومتر را به هم متصل كرده است. اگر اكثر جا‌هاي پاركينگ در خيابان اشغال شده باشند، به صورت اتوماتيك جاهاي پاركينگ باقيمانده، بسيار گران‌تر فروخته مي‌شود. مثلا نرخ جاي آخرين پاركينگ تا 6 دلار در ساعت نيز مي‌تواند افزايش يابد. نتايج اوليه اين آزمايش بسيار موفقيت‌آميز بوده و ترافيك شهري را تا حد چشمگيري كاهش داده است. در ايران كه پاركبان وجود دارد، حتي مي‌توان بهره‌وري را بيشتر افزايش داد، چرا كه وي مي‌تواند به گران‌ترين قيمت جاي پارك را بفروشد.
*دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه آستین ماخذ:دنیای اقتصاد/تهیه شده در: وب نوشت پنگان
Mh.rahmati@gmail.com
نوشته شده توسط سپهر برادران در شنبه هفتم مرداد ۱۳۹۱ |